DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) olan çocuklarda rutinin ne kadar kritik olduğunu biliyoruz. Ancak rutin, aslında DEHB’li yetişkinler için de anahtar niteliğinde. Rutinler olmadan, bu kişilerin hayatları karmakarışık olabilir.
DEHB’li yetişkinlerin dikkatleri oldukça dağınıktır, içgüdüsel hareket ederler ve sıkılma hissine tahammül edemezler. Bu da evdeki ve işteki görevlerini yerine getirmelerini zorlaştırır. Ancak rutin ile bir yapı kurmak, DEHB’li yetişkinlerin günlük ev işlerinden zorlu projelere kadar her şeyi gerçekleştirmelerine yardımcı olur. Rutinler, bir günü yapılandırmanın ve başarıyı mümkün kılmanın bir yoludur.
Ancak, DEHB’li insanlar rutinden ve yapıdan kaçma eğilimindedir. Peki, neden?
Birincisi, DEHB’nin niteliği rutinleri ayarlamayı ve izlemeyi zorlaştırır. DEHB, yürütme işlevinde bir bozulma yaratır. Bu da zamanı düzenlemeyi, son teslim tarihini belirlemeyi, bir görev için gerekenleri düzenlemeyi ve bir görevi tamamlamanın ne kadar zaman alacağını bilmeyi zorlaştırır.
DEHB’li insanların rutinlerle aralarında adeta bir aşk/nefret ilişkisi bulunur. Yetişkinler genellikle çeşitliliği ve yeni deneyimleri sever. Çünkü beyinlerinin sürekli uyarılması gerekir. Yapı ve rutine ihtiyaç duyulsa da, bu onlara korkutucu görünebilir.
Ancak aslında rutin oluşturmayı çok hızlı bir şekilde başarabilirler. DEHB’li yetişkinler için gerçekçi ve güvenilir bir rutin oluşturmak imkansız değildir. Doğru olan, küçük başlamak ve sizin için neyin işe yaradığını bulmaktır.
Aşağıda, DEHB alanındaki uzmanların, başarılı ve mantıklı bir rutin oluşturma hakkındaki ipuçları sunulmaktadır:
- Rutine Yavaşça ve Dikkatlice Girin
Mevcut bir rutine dahil olmak, tamamen yeni bir tane yaratmaya çalışmaktan daha iyidir. Bu yüzden kendinize her seferinde yeni bir görev verebilirsiniz. Ardından bu görev sizin rutininiz oluncaya kadar tekrar tekrar uygulayın.
İlaçlarını almayı unutan bir kişiyi örnek alalım. Bu kişinin zaten bir rutini var. Uyandıktan sonra ilk iş kedisini besliyor, sonra da çocuklarının öğle yemeğini hazırlıyor. Bu kişi, ilaçlarını almayı kediyi besleme ile çocuklarına yemek hazırlama görevlerinin arasına alabilir. Bunu bir süre uyguladığında ve bir alışkanlık haline getirdiğinde, sabah rutinine bir başka görev eklemeyi düşünebilir.
- İdealinizi Kağıt Üzerinde Hayal Edin
Eğer yeni başlıyorsanız, bir not defteri edinip ideal planınızı yazın. Çalışma günleri için sabahtan akşama bir program, hafta sonları ve tatiller için bir diğer program oluşturun. Önemli olan, her görevin ne kadar zaman alacağını tam olarak bilmenizdir. Örneğin, çamaşır yıkamak veya çocuklarınızı okuldan almak ne kadar sürüyor? Bunları öğrenmek için kendinize zaman ayırmanız gerekebilir.
- Ayrıntılı Bir Program Planlayın
Her 30 dakikada bir programınızı zihninizden çıkardığınızdan emin. Bu, boş zamanlarınızı ve sosyalleşeceğiniz zamanları da planlamayı içerir.
- Görsel İpuçları Kullanın
Uzmanlara göre, DEHB’li insanlar görsel ipuçlarına iyi yanıt verir. Örneğin, programınızı renk kodlaması ile yönetebilirsiniz. İş veya okul saatlerini mavi, çalışma süresini kırmızı, boş zamanınızı yeşil yapın. Bunun dışında günlük planlarınızı ve uzun vadeli planlarınızı yazmak için renkli kağıtları veya yazı tahtalarını kullanabilirsiniz.
- Kontrol Listelerini Kullanın
Programınızı rahat takip edebilmek için kontrol listesi kullanmak iyi bir yöntemdir. Yaptığınız işlerin yanına yapıldığına dair bir işaret koyarak, rutininizi oluşturana kadar görevlerinizi kontrol altında tutabilirsiniz.
- Sizin İçin En İyi Olanı Seçin
Anahtar, sizin için çalışan teknikleri bulmaktır. Bu ses kaydedici, not defteri, alarm, bilgisayar hatırlatıcısı ya da bir mobil aplikasyon olabilir. Eğer teknolojiyi sık kullanıyorsanız, bilgisayarınızdaki veya telefonunuzdaki uygulamalardan faydalanabilirsiniz. Eğer not defterleri ile kendinizi daha iyi hissediyorsanız, yapılacaklar listenizi bir kağıda yazabilirsiniz.
- Rutini Yeniden Çerçevelendirin
DEHB’li yetişkinler, rutinleri özgürlüklerini etkileyen sorunlar olarak görebilirler. Kendinize, yapı oluşturmanın engel olmadığını hatırlatın. Bunun size yardımcı olacak, hayatınızı kolaylaştıracak bir yöntem olduğunu hatırlayın. Rutin, daha verimli çalışmanıza yardımcı olur. Böylece işlerinizi halledebilir ve sevdiğiniz şeyleri yapmak için daha fazla zaman ayırabilirsiniz.
- Vücut Ritminizi Bilin
Günün hangi saatinde en üretken halinizde olduğunuzu ve beyin gücü gerektiren projelerinizi daha kolay başardığınızı bilin. Mesela, sabah insanı değilseniz, zihninizi kullanmanızı gerektiren işi bir sonraki gece yapın.
- Yardım Alın
Danışmanların, eğitimcilerin, güvenilir arkadaşların ve ailenizin rehberliğini kabul edin. Ya da bu konuda yazılmış en iyi kitaplardan biri olan Dönüşüm DEHB (Tonya K. Lippert; Greg Crosby) adlı kitabı okuyabilirsiniz.
DEHB’liler için bir rutin oluşturmak ve onu takip etmek çaba ve zaman gerektirir, ama buna değer. Rutinler ve yapı, DEHB’li bir yetişkinin refahı için şarttır.
Margarita Tartakovsky, M.S.
Çeviren: Pınar Göker